Bibliotheek

Tjitske Gijzen (2019), Verstandelijke beperking & Sociale netwerken, Uitgever: Sapienta


Voor elk mens is het hebben van betrouwbare en steunende mensen om je heen belangrijk voor een goed leven. In dit boek staan tips, strategieën en antwoorden over het helpen opbouwen van een netwerk voor iemand met een verstandelijke beperking.

Tjitske Gijzen (2019, 2e druk), Verstandelijke beperking & Seksualiteit, Uitgever: Sapienta


Als zorgprofessional zul je mensen met een verstandelijke beperking moeten kunnen begeleiden op alle levensgebieden, ook op dat van de seksualiteit. In dit boek staat o.a. antwoord op vragen als ‘’Wat begrijpen cliënten van seksualiteit?”, “Hoe maak je het een normaal gespreksonderwerp op de woongroep?” en “Wat doe je als een cliënt een relatie zoekt?”

Tjitske Gijzen (2019, 2e druk), Verstandelijke beperking & Eigen invloed, Uitgever: Sapienta


Zorgprofessionals uit de verstandelijke gehandicaptenzorg vertellen in dit boek over het belang van het mogen beslissen over jezelf. Lang is gedacht dat mensen met een verstandelijke beperking niet goed zouden kunnen beslissen over zichzelf. Maar men komt er steeds meer achter dat zelf keuzes kunnen maken belangrijk is voor iemands ontwikkeling, groei en zelfvertrouwen.

Elske Kazemier (2014), De ziel ontdekken in contact met mensen met een verstandelijke beperking. Gorichem: Narratio.


Elske Cazemier werkt als geestelijk verzorger voor mensen met een verstandelijke beperking. Met vallen en opstaan ontdekt zij wie de mensen zijn met wie ze optrekt en wat zij voor haar betekenen. Het contact met hen brengt haar ook een nieuwe kijk op zichzelf en op de inhoud van haar werk. Op een heel nieuwe manier ervaart zij wat het betekent om te leven.

Leven in het zorgplan: levensvragen in het zorgplan voor mensen met een verstandelijke handicap. Een praktisch werkboek. Budel: Damon.


Binnen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking ontstaat steeds meer aandacht voor levensvragen van cliënten. Dit boek wil hulpverleners een handreiking bieden om met nog meer zorg en aandacht om te gaan met de levensvragen van hun cliënten. Het is een hulpmiddel om cliënten te verstaan in hetgeen zij beleven aan vreugde, verdriet, tegenslag, verwondering on onbegrip.

Annemarie Peters (2001). Zin beleven: de zin verstaan van mensen met een verstandelijke handicap. Baarn: Nelissen.


Mensen met een verstandelijke beperking vinden het vaak moeilijk aan te geven wat ze precies willen in het leven. Annemarie Peters omschrijft in het kader van vraaggestuurde begeleiding op welke wijze hulpverleners de zin en behoeften van cliënten kunnen onderzoeken en ondersteunen.

Piet Brongers (2001). Wie kan in mijn schoenen staan? Aandacht voor levensvragen van ouders en verwanten van mensen met een verstandelijke handicap. Kampen: Kok.


Dit boek gaat over de vraag wat levensvragen zijn, en waarom deze vragen zo belangrijk zijn voor het persoonlijk leven. Het boek gaat verder over bewust omgaan met deze vragen, waarbij steeds centraal staat dat niemand anders als jijzelf antwoord kan vinden op deze vragen.

Henri Rijksen (1999). De ziel van het werk: aandacht voor levensvragen van cliënten van sociaal pedagogische diensten. Een werkboek. Leende: Damon.


Mensen met een verstandelijke beperking, en hun ouders en familieleden worden in veel gevallen persoonlijk geraakt door bepaalde gebeurtenissen. Door de verzakelijking in de zorg, dreigt het gevaar dat we hier gemakkelijk aan voorbij zien. In dit boek wijst Henri Rijksen zorgverleners de weg in het omgaan met deze gebeurtenissen en de levensvragen die ze oproepen.

Ton van Oosterhout, Thom Spit en Werner van der Wouw (1996). Mensen met een verhaal: een narratief-pastorale benadering van mensen met een verstandelijke handicap. Hoevelaken: SGO.


Drie geestelijke verzorgers van mensen met een verstandelijke beperking schetsen in dit boek een pastorale benadering waarin het verhaal dat mensen zelf over hun leven vertellen centraal staat.

Mariëlle Cuijpers en Marije Vermaas (2010). Aandacht voor levensvragen op de agenda: Handreiking voor cliëntenraden om bij te dragen aan goede geestelijke zorg. Expertisenetwerk levensvragen en ouderen: Vilans.


Geestelijke ondersteuning staat niet altijd hoog op de agenda van cliëntenraden. Toch is voldoende aandacht voor geestelijke gezondheid van wezenlijk belang voor het geestelijk welbevinden van bewoners. Het expertisenetwerk voor levensvragen en ouderen ontwikkelde een handreiking voor cliëntenraden om bij te dragen aan mentaal welbevinden, en aandacht voor levensvragen Het boekje bevat praktische tips en achtergrondinformatie.


Klik hier om het boekje te downloaden.

Heb je dit al gezien ?
Inspiratiekaarten Welbevinden

Mariëlle Cuijpers en Ilse Vooren van Vilans ontwikkelden inspiratiekaarten voor het samen bespreekbaar maken van welbevinden in de verstandelijk gehandicapten- en ouderenzorg. Op de kaarten vind je alledaagse en intrigerende foto’s die ingezonden werden voor de fotowedstrijd ‘mentaal welbevinden’ op www.zorgvoorbeter.nl. Met de set kunnen zorgmedewerkers en vrijwilligers op een laagdrempelige en creatieve manier met cliënten in gesprek gaan over levensthema’s.

Klik op het plaatje om te kaarten te bestellen.

Steekjelos: een eigenwijs spel

Steekje los is een eigenwijs spel, dat in 2014 de hersenbokaal van de hersenstichting heeft gewonnen. Steekje los helpt cliënten, familie en hun verzorgers om op een laagdrempelige manier in gesprek te gaan over gezondheid en kwaliteit van leven. Onderwerpen die vaak taboe zijn worden bespreekbaar gemaakt, met als doel: meer openheid, (h)erkenning en begrip. Je kunt het spel ook online spelen op http://eigenwijsspelonline.nl/

D. van Liere (2e druk, 2023), Een nieuw hoofdstuk, werkboek, aan te vragen na overleg per mail via onze contactpagina.

Ons eigen levensverhaal is constant in beweging. In elk 'hoofdstuk' van jouw levensverhaal doe je andere dingen, zijn er soms andere mensen om je heen, kijk je op een bepaalde manier naar het leven. Sommige dingen blijven hetzelfde, zoals een mooie karaktereigenschap. Soms heb je een tijd lang een moeilijk hoofdstuk geleefd. Liep je ergens op vast. En wil je er bewust zelf voor kiezen waar jij je op wil richten. Of heb je juist iets inspirerends meegemaakt waardoor je weet waar je voor wilt gaan. Bijvoorbeeld op zoektocht naar meer blijdschap, rust of hoe jij van betekenis mag zijn voor anderen. Geestelijk verzorger van Samen voor Zin, Digna, ontwikkelde een werboek om jouw nieuwe hoofdstuk te ondersteunen. De focus vast te kunnen houden.
Carlo Leget (2020), Zingeving in zorg en welzijn, Uitgeverij: Boom.

Zingeving gaat over de betekenis die mensen geven aan (situaties in) hun leven. Het omvat alledaagse zaken die voor iemand belangrijk zijn, maar ook fundamentele, existentiële levensvragen. Bij een crisis of (ernstige) ziekte speelt zingeving vaak expliciet een rol. Mensen zoeken dan steun bij wat voor hen echt belangrijk is, ze gaan op zoek naar een nieuwe richting in hun leven of hebben aandacht voor wat nog echt belangrijk is als hun leven ten einde loopt. Hoe ga je als professional met dergelijke situaties om? Het boek gaat gepaard met een website: zingevinginzorgenwelzijn.nl.
M. Vosselman en K. van Hout (2022), Zingevende gespreksvoering, Uitgeverij: Boom.

Hulpverleners willen mensen helpen. Maar wat zeg je tegen een ernstig zieke cliënt die zich afvraagt: ‘Waarom ik?’ En hoe help je een succesvolle cliënt voor wie het leven een ondraaglijke sleur is? Hoe kun je helpen als er geen oplossingen zijn? Een boek met vaardigheden en werkvormen voor begeleiding bij zinvragen.

Annika Brummel (2017). Sociale verbinding in de wijk: mogelijkheden voor sociale inclusie van wijkbewoners met een lichte verstandelijke beperking of psychische aandoening. Delft: Eburon.


‘Participatie op gelijke voet’ is één van de belangrijkste uitgangspunten in het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een verstandelijke beperking, en in de WMO. De wijk is een belangrijke plek om deze participatie vorm te geven. In dit boek gaat Anika Brummel op zoek naar mogelijkheden voor sociale netwerkvorming en gemeenschapsvorming.

Dominiek Lootens (2016). Inclusief verhalend werken met mensen met een verstandelijke beperking: een gids voor professionals en beleidsmakers. Antwerpen: Garant.


Steeds meer mensen met een verstandelijke beperking verruilen de instelling voor een plaats in een lokale gemeenschap. Daardoor worden zij uitgedaagd om een eigen netwerk op te bouwen en te integreren in hun nieuwe leefomgeving. Maar tellen ze werkelijk mee als volwaardige burgers, en is er ruimte voor hun verhaal? Inclusief verhalend werken is bedoeld als oefenplaats, vrijplaats of tussenruimte voor maatschappelijke integratie.

Johan Warnez, Nathalie Schepens en Caren Seynaeve (2012). Oud, niet out! Over ouderen met een beperking en inclusie. Antwerpen: Garrant.


Onze samenleving telt steeds meer ouderen met een verstandelijke beperking. Ondanks complexe zorgvragen, staan zorgverleners voor de opdracht om een inclusief beleid te voeren. Dit boek brengt Europese, Amerikaanse en Vlaamse bijdragen samen die vanuit verschillende perspectieven kijken naar kwaliteit van bestaan, beleidsopties, samenwerkingsverbanden, knelpunten en uitdagingen.

Hans R. Th. Kröber en Hans J. van Dongen (2011). Sociale inclusie: mensen met een verstandelijke beperking en kwaliteit van bestaan. Succes een faalfactoren. Amsterdam: Nelissen.


Inclusie is belangrijk voor de kwaliteit van bestaan, maat laat binnen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking nog te wensen over. Dit boek is gebaseerd op het proefschrift van dr. Hans Kröber, en bespreekt wat nodig is voor inclusie, maar ook wat de valkuilen zijn.

Anneloes Steglich-Lentz en Jos van Loon (2012). Geloven in inclusie: over zingeving en participatie van mensen met een verstandelijke beperking. Antwerpen: Garant.


In de afgelopen tien jaar zijn er veel veranderingen ontstaan in de geestelijke verzorging voor mensen met een beperking. Stichting GeeVer werd opgericht om de geestelijke verzorging en sociale integratie van mensen met een verstandelijke beperking te bevorderen. In deze bijdrage blikken professionals vanuit verschillende perspectieven terug op de succesverhalen en knelpunten.

Loes Verplanke en Jan Willem Duyvendak (2010). Onder de mensen? Over zelfstandig wonen van psychiatrische patiënten en mensen met een verstandelijke beperking. Amsterdam: Amsterdam University Press.


Mensen met een psychiatrische aandoeningen en mensen met een verstandelijke beperking wonen steeds vaker in een zelfstandige woning in een woonwijk, en niet langer op een woning buiten de stad. De auteurs van dit boek onderzochten hoe mensen deze verschuiving beleven. Hoe ervaren zij het om in een woonwijk te wonen, en voelen ze zich daar thuis?

Johan Smit (2011). Vademecum voor een inclusieve kerk. Instituut voor theologie en sociale integratie.


Dit vademecum is een handzaam boekje op zakformaat en bevat korte, praktische handreikingen om op een begrijpelijke wijze te leren communiceren met mensen met een verstandelijke beperking. Alle facetten van het kerkenwerk komen aan bod, met daarbij steeds een aantal tips gericht op de communicatie met mensen met een verstandelijke beperking.

Wybe Dijk (2008). Onwijs gaaf: over de laafbegaafde in de parochie. Heeswijk: Abdij van Berne.


Onwijs gaaf wil kerken stimuleren om mensen met een verstandelijke beperking welkom te laten voelen in de parochie of kerk. De uitgave is bedoeld als inspiratiebron voor mensen met een verstandelijke beperking en hun verzorgers, pastores, bisschoppen en bisschoppelijk medewerkers en parochianen.

Johan Smit (2008). Sociale integratie in de geloofsgemeenschap: zestien praktijkverhalen. Instituut voor theologie en sociale integratie.


De verhalen in dit boek geven een kijkje achter de schermen van de sociale integratie in de geloofsgemeenschap. De verhalen laten zien dat sociale integratie de meeste kans van slagen heeft als er samenwerking is tussen alle partijen. Hierbij zijn natuurlijk de mensen met een verstandelijke beperking in de eerste plaats belangrijk maar daarnaast ook ouders, medewerkers van zorginstellingen, vrijwilligers en voorgangers.

Johan Smit (2006). Zo gewoon mogelijk: tien theologische tips voor inclusie. Instituut voor theologie en sociale integratie.


Zo gewoon mogelijk is geschreven om geloofsgemeenschappen te helpen ‘zo gewoon mogelijk’ werk te maken van inclusie. Het boekje geeft informatie en tien theologische tips om een inclusieve gemeenschap dichterbij te brengen. Het is geschreven voor zowel beroepskrachten, vrijwilligers en iedereen die interesse heeft voor het thema inclusie.

Herman P. Meininger (2004). Van en voor allen: wegwijzers naar een inclusieve gemeenschap met mensen die een verstandelijke beperking hebben. Zoetermeer: Boekencentrum.


Hoe zien kerk en geloof eruit als de aanwezigheid van mensen met een verstandelijke beperking als vanzelfsprekend wordt beschouwd? Wat moet een christelijke gemeenschap zijn, wil ze een plek zijn voor allen, dus ook voor mensen die anders zijn? Wanneer is een kerk een inclusieve gemeenschap? En wat houdt dat in voor de kernactiviteiten van de gemeenschap? In dit boek wordt vanuit theologie en praktijk een antwoord gezocht op deze vragen.

Het kan niet? Het kan wel! Een brochure van Sien, het SKAN fonds, de diaconie van Vleuten en het SGGD.


Een boekje over samenleven in Leidsche Rijn van mensen met een verstandelijke beperking en andere buurtgenoten. Een boekje met ervaringen en tips. Een goed voorbeeld van de Sien dienst ‘Samen anders – Samen kerk’.

Heb je dit al gezien ?

Expeditie inclusie


In de proeftuinen van het project ‘Expeditie Inclusie’ gingen zeven zorgorganisaties en acht veranderteams van 2013 tot en met 2015 met elkaar aan de slag, met als motto: 'We hebben hart voor inclusie en we maken ons hard voor inclusie'. Zij hebben hun eerste stappen gezet op weg naar een inclusieve samenleving: een samenleving waaraan iedereen optimaal kan deelnemen. In het magazine Expeditie Inclusie lees je meer over hun ervaringen en tips. Klik op de afbeelding om het magazine te openen.

Hard/t voor inclusie

In het leerplatform Hardt/t voor inclusie werkten zeven organisaties samen met Vilans, Perspectief (nu Inclusionlab), Hoge School Utrecht en LFB aan inclusieve proeftuinen. Onderwerpen waar het platform aandacht aan besteedt zijn o.a. persoonlijke toekomstplanning, sociale rolversterking en netwerkgericht werken. Klik op de afbeelding om naar de website te gaan.

Spel: doe je mee?

Doe je mee is een spel waarmee mensen met en zonder beperking op een eenvoudige en leuke manier met elkaar in gesprek kunnen gaan over meedoen in de samenleving. Het spel bevat vragen en opdrachten over onderwerpen die belangrijk zijn in het leven. Doe je mee is een goed recept voor een middag boordevol verassingen, humor en gezelligheid. Je kunt het spel in een groep spelen, of online via de app. Voor de app ga je het best naar iTunes. Het bordspel is te bestellen via de bagagedrager.



Aan de slag met sociale netwerken

Een sterk sociaal netwerk draagt bij aan de eigen regie van de cliënt. Samen werken aan een beter sociaal netwerk kan best lastig zijn. Want waar moet je precies beginnen? Dan is het boekje 'Aan de slag met sociale netwerken' van Vilans, ActiZ en Movisie een uitkomst. In het boekje vind je 44 instrumenten en methoden om netwerkgericht te werken. Klik op de afbeelding om de brochure te openen.


Handige websites over inclusie:

Loop jij warm voor inclusie, en ben je op zoek naar methodieken en tips, neem dan eens een kijkje op:

Inclusionlab

Prokkel



Checklist inclusieve toegankelijkheid kerkactiviteit

Contact met muziek. Klik themanummer no. 9. December 2013.

In nr. 9 van Klik (2013) vertellen muziekwerkers over de kracht van muziek. Zo lees je over de Liedjeskist, die kinderen met verwijzers en voorwerpen helpt aan te geven wat ze graag willen. En met Beleven in Muziek (Bim) voelen mensen met ernstige beperkingen de muziek letterlijk in hun lijf, dat zo activeert en ontspant.
Jacqueline van Koolwijk (2011). Muziek natuurlijk! Muziekactiviteiten voor mensen met een verstandelijke beperking en hun begeleiders. Een luister-, zing, speel en kijkboek geïnspireerd door de natuur (inclusief CD). Deest.

De natuur nodigt ons uit tot zingen, spelen en het maken van muziek. Muziek natuurlijk is een boek met muziekactiviteiten geïnspireerd door de natuur. Iedere beschreven muziekactiviteit biedt een origineel lied, ideeën en tips voor het gebruiken van muziekinstrumenten, en adviezen voor een CD opname. Een helder en praktisch boekje. Te bestellen via www.vrijeklanken.nl
Jacqueline van Koolwijk (2009). Klank als communicatiemiddel: adviezen en ideeën voor activiteitenbegeleiders in de zorg aan mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking. Deest.

Hoe communiceer je met mensen waarvan je dacht dat communicatie niet of niet meer mogelijk was? Welke rol kan klank hierbij spelen? Hoe bepalend zijn je eigen denkpatronen en je eigen manier van waarnemen? Dit boekje nodigt je uit tot zelfonderzoek, waardoor je al snel tot een speelse manier van communiceren zult komen met klank als communicatiemiddel.
Jacqueline van Koolwijk (2008). Muziek en snoezelen: adviezen en ideeën voor activiteitenbegeleiders in de zorg aan mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking. Deest.

Wat is snoezelen en wat is het doel van deze activiteit? Welke rol speelt muziek bij snoezelen? Hoe vindt je zelf afgestemde snoezelmuziek? Hoe kun je zelf snoezelmuziek maken? Het boekje muziek en snoezelen biedt eenvoudige en praktische antwoorden op deze vragen.
Martin Buntrock, Traumreise: spezielle Entspannungsmusik (CD).

Creëer innerlijke stilte, rust en ontspanning met de harmonieuze geluiden van deze CD. Een perfect hulpmiddel voor een innerlijke droomreis. Te bestellen via www.nenko.nl
Martin Buntrock, Meer: spezielle Entspannungsmusik (CD).

Deze CD bevat kalme geluiden van de zee. Deze wonderlijk lichte muziek, brengt een ontspannen sfeer. Te bestellen via: www.nenko.nl
Pure Relaxation (CD).

Deze CD is gebaseerd op al het mooie wat de natuur te bieden heeft. Prachtige muziek neemt je mee uit deze wereld naar verre, open ruimtes die rust en kalmte bieden. Te bestellen via www.nenko.nl
Aromatherapy (CD).

De melodieën van deze CD creëren een kalmerende ambiance. Zet de aromaverspreider aan, en droom weg met de klanken van deze CD. Te bestellen via www.nenko.nl

Heb je dit al gezien ?

Beleven in muziek (BIM)

De 'BiM-werkwijze´ is een manier van werken met muziek voor iedereen die in de zorg werkt met mensen met een ernstig meervoudige beperking. Voor mensen met een ernstige meervoudige beperking is het moeilijker om de wereld te begrijpen. Er komen veel zintuigprikkels op hen af, waar ze onvoldoende gebruik van kunnen maken. In BIM staat de zintuiglijke waarneming en basale stimulatie dan ook centraal. Door de fysieke beleving van muziek, ervaart de deelnemer zijn eigen lichaam, ervaart hij zichzelf. Hierdoor wordt de ontwikkeling van het lichaamsbewustzijn gestimuleerd. Dat biedt een basisgevoel van veiligheid, geborgenheid en stabiliteit. Het brengt mensen in contact met zichzelf, de ander en de omgeving en geeft daardoor zelfvertrouwen, plezier, rust en ontspanning. Klik op de afbeelding om meer te lezen over BIM


Muziek raakt je

en kan je zomaar in een andere stemming brengen.

Muziek kan je ontroeren, vrolijk stemmen,

verdrietig maken of kippenvel bezorgen.

Muziek kan je tot rust brengen,

Maar ook in beweging zetten.

Muziek is emotie,

En daardoor vaak een poort naar contact.

Muziek nodigt uit tot interactie, hoe klein ook.

Muziek kun je beleven

Met je hele lichaam en met al je zintuigen.

In het lichamelijk beleven van muziek

Ervaar je je eigen lichaam, ervaar je jezelf.

Bim is een muziek-belevingsactiviteit,

En geeft je daarmee het gevoel dat je er bent en dat je er mag zijn!

Wil je meer weten over dementie en muziek, neem dan ook eens een kijkje op de website van muziekherinneringen en Music & Memory

De Lovie vzw (2015). Dromen van een mooie oude dag… ook voor mensen met een verstandelijke handicap. Antwerpen: Garant.

Een rustige oude dag: daar dromen we allemaal van. Minder moeten, maar nog wel veel kunnen en daarvan mogen genieten! In dit boek staan verhalen van medewerkers die dag in dag uit de bewoners van de Lovie professioneel bijstaan. Hieruit is de visie op ouder worden van de Lovie ontstaan, niet met de overtuiging om op elk probleem pasklare antwoorden te bieden, maar wel om een kapstok mee te geven, een denkkader voor de manier waarop de begeleiding wordt ingericht.
Cora van der Kooij (2014). Wil je wel in mijn wereld komen? Belevingsgerichte professionaliteit voor ouderen met een verstandelijke beperking. Apeldoorn: Zorgtalentproducties.

In dit boek schetst Cora van der Kooij de belevingswereld van de vitale oudere met een verstandelijke beperking. Wie is hij, wat wil hij en wat doet hij? Begeleiders staan voor de opgave om hun eigen professionaliteit verder te ontwikkelen. Het ontwikkelen van belevingsgerichte competenties is daar een belangrijk onderdeel van. Dit boekje is vooral geschreven voor begeleiders en gedragsdeskundigen.
Sofie Sergeant en Patrick Verhaest. Dingske: een beeldboek over dementie. Antwerpen: Garant.

Het beeldboek Dingske bundelt sobere en kunstzinnige illustraties over dementie voor kinderen en volwassenen. Dingske vertelt in beelden over dementie: het geeft informatie, en helpt op verhaal te komen. Bij dit beeldboek hoort een handleiding die vooral bedoeld is voor ondersteuners van mensen met een verstandelijke beperking.
José Franssen (2005). Heb ik zóveel verteld? Zóveel blaadjes? Levensverhalen van bewoners en personeel van St. Anna. Maastricht: TIC.

Acht oudere bewoners van St. Anna vertelden in een serie gesprekken hun levensverhaal en zochten foto’s die het aanvulden. Acht prachtige levensboeken waren het resultaat. Ze zijn gebundeld in dit boek en aangevuld met een tiental interviews met familieleden van bewoners en (oud) medewerkers van St. Anna. Door de interviews krijgen de levensverhalen nog meer kleur en betekenis.
Jannie Slingerland (2001). A Dieu: ons kind met handicap wordt ouder. Zoetermeer: Boekencentrum.

Jannie Slingerland is moeder van een meervoudig gehandicapt kind. In dit boek probeert ze ouders van een ernstig verstandelijk gehandicapt kind te helpen bij de zorgen die ze hebben over de toekomst. Niet alleen in woorden, maar ook in beelden. Daarin krijgt de kerkelijke gemeente een grote rol.

Heb je dit al gezien ?

Dementiespel: weten, vergeten en begeleiden


Het spel weten, vergeten en begeleiden helpt begeleiders om op een aansprekende en laagdrempelige manier om te gaan met mensen met een verstandelijke beperking die met dementie te maken krijgen. De gratis spelkaarten en handleiding bieden begeleiders praktische tips om de psychische, en lichamelijke gezondheid van hun cliënten te bevorderen. Het spel is een product van het Kennisplein Gehandicaptensector. Klik op de afbeelding om meer te lezen over het spel.

Dementietafel

Een dementietafel is een bijeenkomst voor familie, mantelzorgers en professionele hulpverleners van mensen met een verstandelijke beperking en dementie. In een open en vertrouwde sfeer delen zij ervaring en kennis met elkaar over de zorg en ondersteuning van mensen met een beperking en dementie. Handvatten om zelf een dementietafel te organiseren, vind je op Kennisplein Gehandicaptensector. Klik hier voor meer informatie.


Cursus ‘ik wordt ouder’ voor cliënten

Deze cursus bereid mensen met een verstandelijke beperking voor op het ouder worden, en biedt begeleiders handreikingen om een cursus op maat in de richten. Er is materiaal voor zes dagdelen met steeds een ander thema. Klik hier om het boekje te openen.


De tovertafel

De tovertafel is een speels product die ouderen met dementie laat lachen en bewegen. Interactieve lichtprojecties toveren de tafel om in een vrolijk speelveld. De spellen leveren waardevolle momenten op met medebewoners, zorgververleners en familie. Een middagje tovertafel is zorgt gegarandeerd voor een hoop vrolijkheid. Klik op de afbeelding om meer te lezen over de spellen.
Er is nu ook een speciale tovertafel die geschikt is voor mensen met een verstandelijke beperking en dementie.


Nelleke Boer en Carla Wikkerman (2015). Voorlezen Plus: prikkelt de zintuigen met persoonlijke verhalen. Leiden/ Amsterdam: Stichting Voorlezen-Plus.

Carla Wikkerman en Nelleke Boer ontwikkelden een voorleesmethode voor mensen met een ernstige en/ of meervoudige verstandelijke beperking. Voor deze doelgroep geldt dat gewone voorleesboeken niet voldoen. Daarom is er nu Voorlezen Plus, dat gebaseerd is op Multi-Sensory Storytelling (MSST). Bij Voorlezen Plus gaat het om meer dan gewoon voorlezen, namelijk om het voorlezen van een persoonlijk verhaal, gemaakt om maat voor de luisteraar en met toevoeging van zintuiglijke prikkels.
Els Bloemen (2006). Aangenaam… ik ben gewoon maar toch anders. Haps: drukkerij Weemen.

Aangenaam is een boek vol korte vertellingen door en over mensen met een verstandelijke beperking. Zij stellen zich in de korte vertellingen als ware aan de lezer voor, en maken zij het gemakkelijker om bij een al dan niet toevallige ontmoeting elkaar de hand de schudden, en elkaar beter te leren kennen.
Henri Nouwen (1998). Adam: een vriendschap. Tielt: uitgeverij Lannoo.

Henri Nouwen (1932-1996) was een Nederlandse katholieke priester en professor aan diverse Amerikaanse universiteiten. In 1986 verliet hij Harvard en vond hij een thuis bij de Arkgemeenschap van Daybreak, een centrum voor verstandelijk en lichamelijk gehandicapte mensen in Toronto. Daar werd Adam aan zijn zorg toevertrouwd, een jongeman die niet kon praten of lopen, en aan epileptische aanvallen leed. Het contact en de vriendschap met Adam maakte een diepe indruk op de auteur. Dit boek is het aangrijpende getuigenis van Henri Nouwen over zijn vriendschap met Adam.
Trudy Beijk-Damen (2007). Het levensverhaal van mensen met een verstandelijke handicap: hoe krijgen we het op schrift? Hoe laten we het verder leven? Dwingeloo: Kavanah.

Het levensverhaal van mensen met een verstandelijke beperking krijgt steeds meer aandacht in de huidige zorgverlening. Het levensverhaal dient aan de basis te liggen van het zorgplan. In het levensverhaal wordt duidelijk wat en wie voor de bewoner het leven waard maken en wat zijn of haar wensen zijn voor de nabije toekomst.
Jan Habraken en Willem Cranen (2005). Levensboek: een eigen boek voor mensen met een verstandelijke beperking. Antwerpen: Damon.

In het levensboek wordt het persoonlijk leven van een mens met een verstandelijke beperking geschetst. Het boek beschrijft hoe hij/ zij werkelijk is, wat hem/ haar bezighoudt en hoe hij/ zij in het leven staat. In zijn geheel schildert het levensboek een uniek mens. Aan de hand van foto’s, tekstjes, kaartjes en tekeningen kan het levensboek door de cliënt zelf, of door begeleider en familie ingevuld worden.
Cees van der Pluijm (2014). Dag taart op de tafel: 156 gedichten van mensen met een verstandelijke handicap. Nijmegen: de Stiel.

Vraag mensen met een verstandelijke beperking een gedicht te schrijven over het thema plezier en je krijgt plezier. Plezier in liefde en vriendschap, in feesten, uitgaan en vakantie, in familie, in hobby’s, in dieren, in muziek en in het zijn wie je bent. De 156 gedichten zijn een selectie uit het grote aantal inzendingen voor ‘het Andere Gedicht’ de landelijke poëziewedstrijd voor iedereen met een verstandelijke beperking vanaf 12 jaar.
Wynette Schouten (2012). Dichterbij: gedichten en gedachten uit de praktijk van het pastoraat aan verstandelijk gehandicapten. Gorichem: Narratio.

Dichterbij is een gedichtenbundel vanuit het pastoraat aan mensen met een verstandelijke beperking ter bevordering van de sociale integratie. Dit boek wil vooral de ontmoeting stimuleren. Wil jezelf ontmoeting zijn? Het boek bevat overdenkingen, gedachten, mijmering, allemaal naar aanleiding van een ontmoeting van de mens met een verstandelijke beperking.
Cees van der Pluijm (2005). Blijf nog even: 166 gedichten van mensen met een verstandelijke handicap over liefde, vriendschap en familie. Nijmegen: de Stiel.

Blijf nog even is een bloemlezing van gedichten van mensen met een verstandelijke beperking. Rond het thema ‘met liefde’ maken de dichters ons deelgenoot van wat hen raakt. Soms gaat de liefde over, soms ook komen ziekte en dood hun tol eisen. De dichters vertellen gezamenlijk over het grote verhaal dat leven heet. Ze vertellen over een reis met vele zijwegen: hartstocht, plezier, opwinding, boosheid, verdriet, eenzaamheid.
Cees van der Pluijm (1999). Mijn hersens denken als ik slaap: 159 gedichten van mensen met een verstandelijke handicap. Nijmegen: de Stiel.

Mijn hersens denken als ik slaap is een keuze uit de inzendingen voor een wedstrijd rond het project 'Literaire vorming voor verstandelijk gehandicapten'. De auteurs van de gedichten vertellen gezamenlijk één verhaal: over schrijven en dromen, over liefde en vriendschap, over afscheid en dood, over angst, over de natuur en de seizoenen, over dieren, over zichzelf, over wonen, over handicaps, over werk, over familie, over geluk. Kortom: over het hele leven.
Karel Bruinsma en Maarten Verbaarschot. Ouder van mijn ouders: omdat ik geen kind bij hen kon zijn. Hillegom: SAAM Uitgeverij.

In Nederland wonen duizenden kinderen van ouders met een verstandelijke beperking. Opgroeien bij ouders met een verstandelijke beperking is heel ingrijpend. Vaak ervaren kinderen die in zo’n situatie opgroeien ook in hun volwassen leven problemen op allerlei gebied. In dit boek staan portretten van kinderen, die tegen wil en dank, ouders van hun ouder zijn. Karel Bruinsma tekende een tiental ervaringsverhalen op, aangevuld met fraaie portretfoto’s van Maarten Verbaarschot. Ook komen enkele deskundigen aan het woord.
Diane Smet en Geert van Hove (2009). Ouders met een verstandelijke beperking: zeven verhalen. Gent: Academia Press.

Er gebeurt heel wat onderzoek naar ouders met een verstandelijke beperking, maar meestal komen de ouders zelf weinig of niet aan bod. In dit boek willen de auteurs ouders zelf aan het woord laten over hun gezin en de opvoeding van hun kinderen. Elk verhaal van een ouder of ouderechtpaar laat de lezer kennis maken met de persoonlijke belevingswereld van de ouders, en illustreert de sterke veerkracht van deze mensen.
Rein Hoekstra (2002). Oneindig loyaal: een contextuele kijk op de situatie van mensen die zorgen voor een ernstig belemmerd kind. Zoetermeer: Meinema.

“Meer dan wat ook, raken die dingen je, die er met je kind gebeuren. In je kind ben je kwetsbaar”. Zo luiden de eerste regels van oneindig loyaal, een boek van predikant Rein Hoekstra over zijn oudste zoon Pieter. Pieter is meervoudig gehandicapt. In dit boek gaat de auteur op zoek naar antwoorden op moeilijke vragen waar je als ouder van een ernstig verstandelijk gehandicapt kind mee wordt geconfronteerd.
Stephanie Kaars (2013). Gefeliciteerd! Het is een… gehandicapt kindje! het aangrijpende verhaal van Stephanie en Sterre. Brave new books.
Het dagboek dat journaliste Stephanie Kaars schreef over haar zwangerschap en het eerste levensjaar van haar motorisch beperkte dochter Sterre.
Denise Hilhorst (2010). Altijd anders; leven met een zorgintensief kind.
Een boek met tien portretten over het leven met een zorgintensief kind. Verschillende vragen komen aan bod: Wat doet het met je als blijkt dat je kind niet gezond is, en dat ook niet meer wordt? Hoe verandert je leven, dat van je andere kinderen? Welke oplossingen zocht en vond je, welke beslissingen nam je? Elke ouder heeft persoonlijke antwoorden op deze vragen.
Te koop via: https://www.boekenbent.com/shop/product_info.php?products_id=555
Krista Okma (2013). Oei, er klopt iets niet… als je kind een beperking heeft.
Terra - Lannoo, Uitgeverij
Een handboek voor ouders van een kind met een lichamelijke en/ of mentale beperking, hun omgeving en hulpverleners. Het boek besteedt aandacht aan de verschillende fases van acceptatie waar ouders doorheen gaan, de partnerrelatie en aandacht voor broertjes en zusjes, maar ook aan praktische zaken zoals het combineren van werk en gezin.

Pictogrammen voor afscheid nemen op afstand. Klik hier om het document te bekijken
Handreiking voor afscheid nemen op afstand. Klik hier om het document te bekijken
2 vormen van herdenken op afstand. Klik hier om het document te bekijken
Leoniek van der Maarel en Karina Krijnenburg (2016). Bennekom: Scrivo Media. Negende herziene uitgave.

Dit boek geeft korte en concrete tips hoe mensen met een verstandelijke beperking geholpen kunnen worden in hun rouw. De tips zijn onderverdeeld naar het functioneringsniveau van mensen met een verstandelijke beperking. Het boek is bestemd voor ieder die betrokken is bij rouwende mensen met een verstandelijke beperking. Dit kunnen professionals zijn, maar ook ouders en betrokken omstanders.
Martine F. Delvos en Riet Fiddelaers-Jaspers (2010). Moet ik nu huilen? Rouw bij kinderen en jongeren met een stoornis in het autismespectrum. Kampen: Ten Have.

Hoe kun je kinderen en jongeren met autisme begeleiden bij een overlijden? Dit boek is bedoeld om ouders, verzorgers, leerkrachten en andere betrokkenen hierbij te helpen. Kinderen leren vaak aan het leven zelf, ook wanneer het over de dood gaat. Kinderen en jongeren met autisme leren vaak trager. Hun begrip van sociale interactie is beperkt, waardoor de dood moeilijk te begrijpen is. Dit boek geeft uitleg over autisme en aanverwante stoornissen, en gaat in op wat dood en rouw voor kinderen met autisme betekent. Hoe informeer je hen, en hoe betrek je hen bij de gebeurtenissen en rituelen?
Erik Bosch (1996). Dood en sterven in het leven van mensen met een verstandelijke handicap. Barneveld: Uitgeverij Nelissen.

In dit boek wordt met praktische, herkenbare voorbeelden ingegaan op de beleving van mensen met een verstandelijke beperking die met dood en sterven te maken krijgen. Begeleiders, ouders en verzorgers voelen zich regelmatig verlegen met deze thematiek. Dit boek reikt een praktisch kader aan. Aan bod komen: rouw van mensen met een verstandelijke beperking, het belang van visualiseren en concretisering, rituelen, stervensbegeleiding, en het belang van het betrekken van medebewoners en de familie van de betrokkene.
Rianne Meeuwsen- van de Kerkhof, Hanneke van Bommel, Werner van de Wouw en Marian Maaskant (2001). Kun je uit de hemel vallen? Beleving van de dood en rouwverwerking door mensen met een verstandelijke handicap. Landelijk KennisNetwerk Gehandicaptenzorg.

Deze brochure is een handreiking om de kennis over het beleven van de dood bij mensen met een verstandelijke beperking te vergroten. Er wordt vooral aandacht besteed aan het beleven van de dood en rouwverwerking in relatie tot verstandelijke en sociaal-emotionele ontwikkeling. Een aanrader voor iedereen die te maken krijgt bij verlies en rouw bij mensen met een verstandelijke beperking. Klik hier om het boekje te openen.
Hanneke van Bommel, Marian Maaskant, Rianne Meeuwsen en Werner van de Wouw (2014). Kwijt! Verlies bij mensen met een verstandelijke handicap. Echt: Stichting Pergamijn.

Mensen met een verstandelijke beperking maken in hun leven heel wat verlieservaringen mee, meer zelfs dan mensen zonder een verstandelijke beperking. Het boekje 'Kwijt' geeft inzicht in de situaties en omstandigheden die tot verlies leiden. Het boekje beschrijft wat verlies voor mensen met een verstandelijke beperking betekent, en geeft hulpverleners praktische handvaten om hier goed mee om te gaan. Daarnaast gaat het boekje in op veilige en onveilige hechting, en wat dit betekent voor iemands vermogen om afscheid te kunnen nemen. De brochure is de bestellen via bestel@pergamijn.org
Sofie Sergeant (2014). Achter de rouw: 8 tekeningen die de dialoog over rouw bij mensen met een verstandelijke beperking kunnen ondersteunen. Tielt: Witsand Uitgevers.

De tekeningen in deze doos zijn ontstaan op basis van literatuuronderzoek, maar vooral op basis van veel praktijkervaring van vorming geven over afscheid nemen aan mensen met een verstandelijke beperking en hun netwerk. De kaarten kunnen apart getoond worden, maar samen vormen ze ook een puzzel: een stratenplan met wijken, een dorpje, parkeerterreinen, winkelcentra, parken en veel groen. Dit geeft veel mogelijkheden om met het materiaal aan de slag te gaan: speels, in dialoog, ernstig, met humor, sturend en volgend.
Larissa van der Molen (2013). Gekleurde tranen: creatief handboek bij verlies en rouw. ’s Hertogenbosch: de Troostboom.

Dit boek is voor iedereen die meer wil weten over creatieve handreikingen die ingezet kunnen worden bij een (naderend) verlies. Het boek is geschikt voor ouders, verzorgers, begeleiders en hulpverleners die zich betrokken voelen bij kinderen, jongeren en mensen met een verstandelijke beperking en/ of vorm van autisme. Het boek laat zien hoe je creatief aan de slag kunt gaan als vorm van rouwverwerking.
Riet Fiddelaers-Jaspers (2005). Ik mis je zo (map). Antwerpen: Garant.

Ook mensen met een verstandelijke beperking ervaren verdriet en voelen zich eenzaam wanneer ze iemand verliezen door de dood. Voor hen is een bijzonder boek samengesteld dat ze helpt bij het omgaan met de dood en bij het verwerken van het verdriet. Ik mis je zo bestaat uit een handboek voor begeleiders, waarin wordt uitgelegd hoe te handelen bij verdriet en rouw bij mensen met een verstandelijke beperking. Voor de rouwenden zelf is er een werkboek, dat nadien gebruikt kan worden als herinneringsboek aan de overledene.
Wilma Scheres en Saskia Voortman (1999). Doodboek. Amsterdam: Weerklank.

Hoe leg je aan iemand met een verstandelijke beperking uit wat dood is? Hoe bereid je hen voor op een naderend afscheid? En wanneer begin je daarover? In het doodboek vind je tientallen foto’s en pictogrammen die in gesprekken over de dood gebruikt kunnen worden. Van een foto van een kist, tot een foto van een plakje cake, tot aan pictogrammen van een bos bloemen of een begrafenisauto. Ze kunnen gebruikt worden als iemand met een verstandelijke beperking geraakt wordt door het verlies van een familielid, een medebewoner of een hulpverlener.
Miranda van der Vegt (2016). Twinkel en de Wemelwolk. Utrecht: Uitgeverij Schrijftuintje.

Het ‘twinkelboekje’ legt het onuitlegbare uit. De omslag van het boek ademen de vrolijkheid van elk kinderboek, maar in het hart van Twinkel en de Wemelwolk is de pagina zwart. De vrolijke Twinkel raakt plotseling gevangen in een wolk die om hem heen kronkelt en wemelt, en alsmaar groter wordt. In dit ontroerende kinderboek, bespreekt Miranda van der Vaagt zelfdoding op een respectvolle en liefdevolle wijze, die begrijpelijk is voor kinderen. Geschikt voor een ontwikkelingsleeftijd van 4-7 jaar.
Bette Westera en Sylvia Weve (2015). Doodgewoon. Haarlem: Uitgeverij Gottmer.

In dit prachtige voorleesboek van Bette Westera en Sylvia Weve staat één thema centraal: de dood. Samen tackelen zij dit onderwerp, dat niet alleen voor kinderen moeilijk te begrijpen is. Met haar herkenbare taalgebruik en subtiele luchtigheid weet Westera de dood op geheel nieuwe wijze bespreekbaar te maken. Hoe erg je iemand kunt missen die er niet meer is, waarom ook jonge mensen sterven en waar iemand naar toe gaat als hij dood is. In samenspraak met de bijzondere illustraties van Weve, tonen de gedichten vooral dat doodgaan bij het leven hoort, en eigenlijk doodgewoon is. Geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar.
Jo Witek (2014). In mijn kleine hart: een boek vol gevoelens. Antwerpen: Oogappel.

In mijn kleine hart gaat over harten. Ieder hart zit boordevol gevoelens, grote en kleine: een dapper hart, een woedend hart, een gebroken hart, een bang hart of een verlegen hart. De blikvanger van dit boek is de uitsnede van een hart, die vanaf de omslag steeds kleiner wordt. Met steeds andere kleuren bij de randen, en een kleurenillustratie op elke pagina ziet het boek er uitnodigend uit. Een zeer geschikt boekje om gevoelens bespreekbaar te maken. Geschikt voor een ontwikkelingsleeftijd van 4-6 jaar.
Brita Teckentrup (2013). Een boom vol herinneringen. Haarlem: Uitgeverij Gottmer.

Vos heeft een lang en gelukkig leven gehad, maar nu is hij moe. Hij zoekt een mooi plekje uit in het bos en valt in slaap, voor altijd. De andere dieren in het bos missen hun vriend, en komen bij elkaar om mooie herinneringen op te halen. Zonder dat ze het door hebben, begint er een klein plantje te groeien op de plek waar vos onder de sneeuw ligt. Bij elke herinnering wordt het plantje groter en mooier, totdat er een grote boom staat in het midden van het bos. Een boek met mooie illustraties, dat gaat over de kracht van herinneren. Geschikt voor kinderen vanaf 4 jaar.
Dolf Verroen (2009). Job is dood. Rotterdam: Olga Kinderboeken.

Job, de broer van Jasmijn en Bart is na een aanrijding met een auto doodgegaan. Ze zien op tegen de begrafenis, maar kunnen er met familieleden over praten. Job is dood is een prentenboek met prachtige illustraties, dat gebruikt kan worden om de dood bespreekbaar te maken. Essentiële vragen komen heel eenvoudig aan bod, maar bieden meer dan voldoende houvast om over het verlies van een familielid te praten. Geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar.
Max Velthuijs (2003). Kikker en het vogeltje. Amsterdam: Leopold.

Kikker heeft een dood vogeltje gevonden. Samen gaan ze de vogel begraven. Kikker en het vogeltje wil jonge kinderen iets bij brengen over de dood en de rituelen die daarbij horen. Na het ritueel gaat het gewone leven weer verder. De dieren hernemen zoals kinderen hun spel, en ook de natuur komt opnieuw tot leven. Deze optimistische kijk sluit goed aan bij de belevingswereld die jonge kinderen hebben van de dood. Het boekje is ook heel geschikt om met mensen met een verstandelijke beperking in gesprek te gaan over de dood. Geschikt voor een ontwikkelingsleeftijd vanaf 6 jaar.
Wat wil ik als ik niet meer beter wordt? (2015). Utrecht: Nivel.

Wat wil ik als ik niet meer beter wordt is een werkboek voor mensen met een verstandelijke beperking. Het werkboek helpt hen, met behulp van eenvoudige taal in een groot lettertype, pictogrammen en citaten na te denken en kenbaar te maken wat zij nog willen in de laatste levensfase. Het boekje kan individueel, of onder begeleiding van hulpverleners of familieleden ingevuld worden. Klik hier om het boekje te downloaden.
Nienke Bekkema, Anke de Veer, Cees Hertogh en Anneke Francke (2011). Zorgen voor de laatste dag: verhalen en adviezen voor zorgverleners over de palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Utrecht: Nivel.

Ook mensen met een verstandelijke beperking worden steeds ouder. De zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de laatste levensfase kenmerkt zich door heel specifieke problemen. Zorgverleners hebben vaak behoefte aan goede voorbeelden om deze zorg zo goed mogelijk in te kunnen richten. Zorgen voor de laatste dag is een boekje met praktijkverhalen, boordevol praktische tips. Klik hier om het boekje te openen.

Tips bij overlijden.


Klik hier om het document met tips voor het omgaan met overlijden te bekijken

Ontwikkelingsniveaus en begeleiding bij verlies en rouw.


Klik hier om het document te bekijken

 


Heb je dit al gezien ?

Rouwkoffer van Samen voor Zin

Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak extra ondersteuning nodig bij verlies en rouw. Als begeleider of ouder, heb je dan vaak behoefte aan praktische materialen. In de rouwkoffer van Samen voor Zin vind je allerlei praktische materialen: boekjes per ontwikkelingsniveau, werkvormen en spelmateriaal, rouwarmbandjes en troostknuffels. Wil je graag gebruik maken van de koffer, neem dan contact op met de geestelijke verzorgers van Samen voor zin: https://samenvoorzin.nl/contact/

Video: Ik ben Thomas en ik ga dood

‘Ik ben Thomas en ik ga dood’ is het vervolg op ‘Ooit ga je dood’ het film- en theaterproject van de expertgroep Palliatieve Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in West en Midden-Brabant. Ik ben Thomas en ik ga dood is een toegankelijke, warme en educatieve film over palliatieve zorg, dood en rouw voor en door mensen met een verstandelijke beperking. :Je kunt de film op vimeo gratis bekijken


Ooit ga je dood

Ooit ga je dood is een informatieve website over rouw en verlies voor mensen met een verstandelijke beperking, en hun begeleiders en familie. Regelmatig wordt er ook een inclusief symposium georganiseerd, waar mensen met een verstandelijke beperking en hun familie en verzorgers met elkaar in gesprek kunnen gaan: wat wil je zelf als je ziek bent? Wat zijn jouw wensen dan? Of als je dood gaat? Klik hier, om naar de website van Ooit ga je dood te gaan.


Andere interessante websites, waar je heel wat praktisch materiaal vindt over rouw en verlies bij kinderen en mensen met een verstandelijke beperking, zijn: In de wolken en Stichting jonge helden.


Spelmateriaal over verdriet en rouw

Het kwartetspel ‘niet hier, wel dichtbij’ van de Troostboom geeft kinderen en mensen met een verstandelijke beperking de gelegenheid om op een speelse manier en in een veilige omgeving te praten over sterven, dood, begraven en cremeren. Zo helpt het spel om zich voor te bereiden op het verlies van een dierbare. Daarnaast is er nu ook het memospel: ‘Vergeet-me-niet-verdrietjes’. Ga naar de website van de Troostboom, voor meer informatie


Troostkaartjes

Troostkaartjes zijn er voor iedereen: jongens en meisjes, mannen en vrouwen, jong en oud, en voor mensen met een beperking. De kaartjes kunnen je bemoedigen als je het moeilijk hebt, of troost bieden als je verdrietig bent. Op de momenten dat je troost nodig hebt, kies je een kaartje en kun je zien wat het kaartje jou te zeggen heeft. De kaartjes zijn te bestellen via Damon. Klik hier om te bestellen


Klik hier om het document Rouw en communicatie in de paliatieve fase te openen
Klik hier om het document over religieuze gebruiken bij rouw en dood te openen
Klik hier voor een ervaringsverhaal palliatieve zorg
Klik hier om het document te openen over de inhoud van de vlinderkast

Anneloes Steglich-Lentz (2015). Handboek snoezelvieringen: ervaringsgericht vieren met alle mogelijkheden. Stichting GeeVer.

In 2015 bracht stichting GeeVer het handboek snoezelvieringen uit: een werkboek voor de organisatie van snoezelveringen. Het handboek bestaat uit een map met instructies en voorbeeld liturgieën. Bij de werkmap hoort ook een CD met veelgebruikte liedjes. Het doel van de werkmap is de bevordering van laagdrempelige, inclusieve vieringen.
Kind op zondag. Tijdschrift.

Wil je kinderen op een eigentijdse manier laten kennis maken met de Bijbel en geloof? Kind op zondag biedt gebruiksklaar materiaal voor de kindernevendienst en voor de zondagsschool om het evangelie dicht bij kinderen te brengen. Inspirerend materiaal voor begeleiders en voor kinderen. Kind op zondag sluit aan bij het oecumenisch leesrooster van de Raad van Kerken.
Piet Brongers (1996). Meedoen met het verhaal van God. Baarn: Callenbach.

Dit boek is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de begeleiding en geloofsopvoeding van jonge kinderen en mensen met een verstandelijke beperking. Ook voor ouders die meer willen weten over de Bijbel is dit een nuttig boek. Het uitgangspunt van het boek is de benadering van de Bijbel als een reeks verhalen waarin iets van God ervaren kan worden.
Tien woorden om op weg te gaan (1996-1997). Pastorale Dienst Schuylenburg.

Een catecheseprogramma samengesteld rond de tien woorden met een vaste indeling per bijeenkomst. Het programma kent een uitwerking op vier niveaus, met werkbladen. Te bestellen via het telefoonnummer 0800 3 555 555.
Corien Oranje (2017). Babybijbel. Heerenveen: Uitgeverij Jongbloed.

In de Babybijbel vind je de mooiste verhalen voor je baby. De verhalen worden zo verteld dat ook je kindje ze kan ervaren. Samen voel je de zon op je wangen, hobbel je mee met Abraham op een kameel, en maak je muziek voor God. Zo komen de verhalen uit de Bijbel tot leven op een manier die passen bij de belevingswereld van baby´s. Bij elk verhaal vindt je een kinderliedje op een bekende melodie. De babybijbel is ook heel geschikt voor snoezelvieringen met mensen met een ernstige verstandelijke beperking.
Kees de Kort (1992). Kijkbijbel. Heerenveen: Uitgeverij Jongbloed.

In de kijkbijbel zijn 28 verhalen uit de serie ´Wat de Bijbel ons vertelt´ samengebundeld in één boek. De tekeningen die Kees de Kort maakte bij de verhalen hebben iets speciaals: ze spreken boekdelen. De illustraties en de tekeningen vormen samen een sprankelend geheel: de Kijkbijbel. Een Bijbel om in te kijken als je nog niet kunt lezen, om je leeshonger te stillen zodra je wel kunt lezen, of om uit voor te lezen als je ouder of opvoeder bent. Geschikt voor kinderen van 4-6 jaar.
Liesbeth van Binsbergen en Marijke ten Cate (2008). Prentenbijbel. Heerenveen: Uitgeverij Jongbloed.

De Prentenbijbel is een dik prentenboek vol Bijbelverhalen in eigentijdse taal die past bij de belevingswereld van kinderen. De warme, kleurrijke illustraties van Marijke ten Cate zijn pagina´s groot en laten details zien, die niet in het verhaal voorkomen. Zo vertellen tekst en illustratie samen het verhaal van de schepping tot aan de dag dat Jezus terug zal komen. Geschikt voor kinderen van 4-6 jaar.
Marie-Hélène Delval en Ulises Wensell (2014). Schitterende Bijbelverhalen om voor te lezen. Baarn: Uitgeverij Adveniat.

Een kinderbijbel vol schitterende Bijbelverhalen voor jonge kinderen. De mooiste verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament komen aan bod, en worden begeleid door prachtige tekeningen die tot in detail zijn uitgewerkt. Samen met de ontroerende en soms spannende prenten wordt een prachtig verhaal verteld, dat kinderen niet snel zal vervelen. Geschikt voor kinderen van 6-9 jaar.
Desmond Tutu (2010). Kinderen van God: Bijbelverhalen verteld door Nobelprijswinnaar aartsbisschop Desmond Tutu. Heerenveen: Uitgeverij Benjamin.

Aartsbisschop Desmond Tutu verteld in 'Kinderen van God' meer dan vijftig van zijn meest geliefde Bijbelverhalen aan kinderen van 4-8 jaar. Tutu´s wijsheid, vriendelijkheid en humor klinken door in deze verhalen, die benadrukken hoe mooi het is om liefdevol met elkaar om te gaan. Ieder verhaal wordt afgesloten met een kort gebed. De kleurige illustraties zijn afkomstig van de beste illustratoren, van overal ter wereld. Vanuit Nederland werkte Marijke ten Cate mee aan dit bijzondere project.
Imme Dros e.a. (2007). Het hoogste woord: Bijbel voor kinderen. Baarn: de Fontein.

In het hoogste woord laten zeven auteurs in ruim honderd verhalen en gedichten de Bijbel aan het woord. Alle zeven auteurs kiezen daarbij, geïnspireerd door de Bijbeltekst een originele invalshoek. De kleurrijke illustraties van Guida Joseph geven een heel eigen inzicht aan de verhalen. Het hoogste woord is bedoeld voor kinderen vanaf 9 jaar.
Bijbel in gewone taal (2014). Nederlands Bijbelgenootschap. Heerenveen: Uitgeverij Jongbloed.

De Bijbel in gewone taal is een nieuwe Bijbel van het Nederlands Bijbelgenootschap. Vanuit de grondteksten werkten verschillende Bijbelwetenschappers aan een Bijbelvertaling die toegankelijk is voor mensen die niet bekend zijn met de Bijbel. De Bijbel in gewone taal is er voor iedereen die behoefte heeft aan een duidelijke en toegankelijke Bijbel.

Heb je dit al gezien ?

Bijzonder!

Mensen met een verstandelijke beperking hebben een eigen manier van leren en praten over het geloof. Speciaal voor hen is er nu Bijzonder! Een catechesemethode voor jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking. Bijzonder is eenduidig van opzet. Hiervoor is bewust gekozen omdat mensen met een verstandelijke beperking behoefte hebben aan een duidelijke structuur en herkenning. Klik hier om meer te lezen over Bijzonder, of bekijk het introductiefilmpje op YouTube.


Dat je groeien mag

Voor kinderen met een verstandelijke beperking is ook in het geloofsonderwijs lesmateriaal op maat nodig. Speciaal voor docenten en anderen in het onderwijs is er nu dat je groeien mag, een informatieve website boordevol creatieve werkvormen, verhalen, theologische achtergronden en bid- en liedsuggesties.


Handige websites over aangepaste vieringen

Onbeperkt Geloven

Geloven Thuis

Kinderwoorddienst

Opkijken

Kindernevendienst Weblog

Maatwerk in de kerk

Herman P. Meininger (2002). Zorgen met zin: ethische beschouwingen over zorg voor mensen met een verstandelijke handicap. Amsterdam: SWP.

De zorg voor mensen met een verstandelijke beperking vraagt van mensen dat zij nadenken over zinvragen en/ of vragen van ethische of levensbeschouwelijke aard. De vraag hoe de ‘zingevende interesse’ een plaats kan krijgen in de relatie met cliënten, in de zelfreflectie als beroepsbeoefenaar, en de ethische bezinning binnen de zorgorganisatie staat centraal in dit boek.
Frans Ewals, Maartje Schemer en Marion Weisz (2016). Ethische dilemma’s in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Assen: Van Gorcum.

In dit unieke boek over ethiek in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking staan 22 casussen. Elke casus is voorzien van drie commentaren uit verschillende invalshoeken. Een ethicus, een jurist, gedragsdeskundige of bestuurder gaan in op de zorgsituatie en vertellen hoe zij zouden handelen. Zo is een rijk palet met ethische overwegingen ontstaan.
Marije Stegenga (2014). Dilemma’s in kaart: Methode voor moreel beraad in de zorg. Bilthoven: Perspectief uitgevers.

Dilemma’s in kaart is een laagdrempelige methode om een moreel beraad te houden. Professionals in de zorg kunnen de methode gebruiken om in gesprek te gaan over ethische dilemma’s in de zorgsituatie van de cliënt. Het hoofddoel is om een zorgvuldige morele afweging te maken, waardoor de zorg voor de cliënt verbetert, en professionaliteit bevorderd wordt.
Madeleine Roovers (2004). Mensbeelden en moreel handelen in de zorg voor verstandelijk gehandicapten. Nijmegen: Valkhof pers.

In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking moeten soms beschermede maatregelen genomen worden. Deze maatregelen staan regelmatig in conflict met het recht om zelf keuzes te maken, en zullen zorgverleners een evenwicht moeten vinden tussen vasthouden en loslaten. In dit onderzoek gaat Madeleine Roovers op zoek naar oorzaken en oplossingen, en gaat ze in op de vraag wat ethiek kan bijdragen bij ethische dilemma’s.

App lief en lijf

Voor mensen met een lichte verstandelijke beperking is er de app lief en lijf. Vaak is het lastig om over seksualiteit te praten. De app is bedoeld als aanvulling op de voorlichting van begeleiders en ouders, en biedt op een speelse manier antwoorden op vragen via filmpjes, afbeeldingen en teksten. De app is gratis te downloaden voor Android en Apple. Klik hier voor meer info.


Film: liefde is overal

Film: liefde is overal
In deze vierdelige serie vertellen mensen met een lichte verstandelijke beperking over hun ervaringen, ideeën en dromen over hun lichaam, vriendschap, liefde en seksualiteit. Het mooie van deze film is dat mensen met een lichte verstandelijke beperking voor en achter de schermen hebben meegewerkt. De film is te bestellen via www.loesvanveen.nl



Klik hier om de trailer van de film te bekijken

De Babyroute

De Babyroute
Voor mensen met een lichte verstandelijke beperking is er nu de Babyroute. De Babyroute is een programma waarin jouw belangen voorop staan, en dat je helpt om samen met je partner en je begeleiders een goede start te maken voor jouw kindje. Klik hier om de folder te openen.


E-learning voor begeleiders

E-learning voor begeleiders
Voor begeleiders is er de E-learning Kijk op kinderwens. Daarin leer je jouw cliënt te coachen bij het maken van een zorgvuldige keuze. Aan bod komen wetgeving, succes- en faalfactoren en je krijgt praktische handvaten mee. De E-learning is gemaakt door o.a. ASVZ met Vilans, Movisie, MEE.

Klik hier om de website te openen


Maak het verschil

Maak het verschil!
Als ouders met een verstandelijke beperking goed begeleid worden, kunnen zij goed ouderschap neerzetten. Klik hier om het filmpje te bekijken en raak geïnspireerd.


Inez van Goor (2016), Mindfulness voor kleuters. Uitgever: Asoka. Een boek met ademoefeningen, zintuiglijke oefeningen, yoga en natuurwandelingen voor 4/5-jarigen.
Hester van Toorenburg (2015), Het dansende dierenbos. Uitgever: Spectrum. Bij elk hoofdstuk kunnen de kinderen een ander dier nadoen. Welke yoga-oefeningen leert dit dier ons? Met heel leuke tekeningen er bij om de oefeningen na te kunnen doen. En een cd met bijbehorende muziek.
Christopher Willard (2020), Het boek van de adem. Uitgever: Panta Rhei. Ademhalingsspelletjes waarbij je het boek zelf gebruikt. Zoals het boek op je buik leggen en kijken of het boek omhoog en omlaag beweegt als je in- en uitademt. Of met een lange uitademhaling kijken of je de bladzijdes om kunt slaan.
Carolyn Kanjuro (2020), Monkey mind. Uitgever: Altamira. Soms kunnen de gedachtes in je hoofd net als een aapje van gedachte/boom naar gedachte/boom slingeren. Steeds popt er weer iets op. Zo hebben we weinig focus, zijn niet in het moment, voelen ons ongelukkiger en hebben minder rust. Met deze kaarten met prachtige illustraties kun je mindfulness-oefeningen doen om je monkey mind de baas te zijn. Thema’s als assertiviteit, motivatie, zelfvertrouwen en positiviteit.
Eline Snel (2019), Stilzitten als een kikker. Uitgever: Kosmos uitgevers. Mindfulnessoefeningen en verhaaltjes om piekergedachten voorbij te laten drijven. 5-12 jaar.
Femmy Brug (2016), Mindfulness en yoga in de klas. Uitgever: Panta Rhei. Oefeningen in bewustzijn, aandacht en compassie.