Artikel uit het boek “Het leven vieren, gedenken en bevragen”, een uitgave van de Geestelijke verzorging bij ‘s Heeren Loo.
“Ethiek staat aan de basis aan goede zorg”

Een goede zorgverlener heeft ethische bagage, vindt geestelijk verzorger Harm Siebesma. “Want als je nadenkt over de vraag: ‘wat is in deze situatie goed om te doen?’, dan draagt dat bij aan kwaliteit van zorg en dus aan een goed leven voor mensen met een verstandelijke beperking.”

Onder ethiek verstaan we het bestuderen en analyseren van de moraal, het geheel van waarden en normen dat voor een persoon of groep belangrijk is. Dat klinkt  nogal abstract, erkent Harm. “Maar ethiek staat juist aan de basis van goede zorg. Immers, zorg is geen kant-en-klaar product dat je eventjes aflevert. Elke dag opnieuw sta je als zorgprofessional voor keuzes. Doe ik het juiste? En waarom doe ik eigenlijk wat ik doe? Ethiek is nauw verbonden met de eigen normen en waarden. Wat zijn die voor jou? Dat is belangrijk om te weten. Want dat geeft intrinsieke motivatie.”

Ondersteuning bij morele vragen
Als zorgprofessional kun je het niet altijd alleen. Zeker niet als het gaat om morele vragen. “Omdat we zo graag helpen, zoeken we dan al gauw naar dé oplossing. Maar beter is het om jezelf de kritische ‘waarom’-vraag te stellen. Zoals: Wat is in deze situatie goed om te doen en waarom? Hiermee voorkom je dat je blijft varen op routine. Beter is het om de specifieke situatie goed te onderzoeken en pas daarna een oplossing te bedenken. Morele vragen beginnen vaak bij een situatie
die ‘schuurt’. Die de zorgverlener een gevoel van onbehagen geeft. Een voorbeeld daarvan is dat een cliënt kiest voor een schadelijke leefstijl.
Faciliteren we die leefstijl, omdat het zijn keuze is?”

Teamreflectie
“Binnen ’s Heeren Loo komt steeds meer aandacht voor ethiek en ethiekondersteuning, stelt Harm tevreden vast. “Dat komt omdat teamreflectie en het moreel beraad nadrukkelijk op de kaart staan. Bij een teamreflectie reflecteren we op het functioneren van een team en bij de vragen en knelpunten die bij zo’n team leven.
Soms wordt er een bepaald thema op de agenda gezet, soms gaat het om een actuele casus. Soms speelt er een ethische vraag en krijg ik de vraag of ik een morel beraad wil leiden, en of we dat tijdens de teamreflectiebijeenkomst willen doen.”

Moreel beraad
Het moreel beraad is een methode om een ethisch dilemma of morele vraag te bespreken. Harm: “Dit kan gaan over allerlei zaken waar een verzorgende, of specialist tegenaan loopt en waarover hij of zij graag in gesprek gaat met collega’s en familie. Als geestelijk verzorger ben ik er vooral voor het proces van het gesprek. Ook hierbij is het de uitdaging niet direct een oplossing te bedenken, maar eerst het probleem goed in kaart te brengen en het dilemma goed te doordenken. Alle perspectieven worden op een rij gezet om te komen tot een afweging. Eventueel is er een vervolgafspraak.”

Ethiek speelt altijd mee
Ethiek en ethiekondersteuning zijn niet alleen het domein van de geestelijk verzorger, stelt Harm. “Dat kan ook niet, want ethiek speelt altijd en dagelijks mee in het werk van de zorgprofessional. Ethiek is het domein van de hele organisatie, van werkvloer tot Raad van Bestuur. Ethiek ondersteuning is het terrein van  ethiekdeskundigen, waaronder geestelijk verzorgers.

Moreel beraad is een gesprek over een moreel dilemma, het gaat over een concrete casus.

Wanneer?
Als er een spannend moreel dilemma is: wat is in deze situatie goede zorg of wat is goed om te doen. Het gaat om grenzen (van zorg) en verantwoordelijkheid. De betrokkenen verschillen van mening, geen enkel alternatief is voor iedereen 100% juist en regels (wetten of protocollen) maken niet onomstreden duidelijk wat goed is om te doen.

Kenmerken moreel dilemma:

• Het dilemma is van degenen die het moreel beraad houden, de groep bespreekt niet het
  dilemma van iemand anders die er niet is;
• Het dilemma begint met ‘is het goede zorg als wij……’, ‘mogen wij….’, ‘moeten wij……’, ‘is het
  verantwoord als wij…..’;
• Het kan over beleid gaan of over een individuele zaak.

Doel:
Zoeken naar het best mogelijke voor de betrokkenen in deze situatie. Het alternatief dat wordt
gekozen, is voor de aanwezigen uitvoerbaar.

Methode:
Er is een gespreksleider. Dit is meestal één van de geestelijk verzorgers van Samen voor Zin.
Het gesprek verloopt vaak a.d.h.v. vaste stappen, middels een methodiek. Deze kunnen samengevat
worden als BOB:

• Beeldvorming: wat is er aan de hand, wat is het morele dilemma, wie zijn de morele
  betrokkenen en wat staat er voor hen op het spel;
• Oordeelsvorming: wat zijn de alternatieven en wat zijn daarvan de consequenties;
• Besluitvorming: wat besluiten we te gaan doen.

Eén van de deelnemers brengt de casus in, vaak degene die met de cliënt zorgafspraken maakt. Eén
van de deelnemers maakt een verslag, dat naar alle aanwezigen wordt gestuurd.
Alle aanwezigen praten mee en zijn open over waarden en belangen. Ze zijn bereid om tijdens het
gesprek naar alternatieven te zoeken.

Deelnemers:
Alle moreel betrokkenen bij het dilemma, omdat hun belangen meewegen. Meestal zijn dit in ieder
geval een cliënt en een team. Het kan voor een moreel betrokkene ongewenst zijn om deel te
nemen aan het moreel beraad. Dan kan er in plaats van deelname aan het moreel beraad vooraf
een gesprek zijn over diens belangen. Dat wordt dan ingebracht in het moreel beraad.

Verdere informatie of een moreel beraad aanvragen?
Bel of mail een geestelijk verzorger:
Digna van Liere: d.vanliere@tragel.nl, tel.nr.: 06 27036989;
Janny Blankenstijn: janny.blankenstijn@sheerenloo.nl, tel.nr.: 06 57326437.
De geestelijk verzorgers werken voor onderstaande organisaties

 Klik hier om de folder te openen of downloaden