Coronacrisis en omgaan met verlies

Door de Coronamaatregelen zitten de cliënten thuis op de woongroep. Ze mogen niet meer naar de dagbesteding,
het werk, de sport of hobby, familie of vrienden toe gaan. Dit geeft een gevoel van verlies. Verschillende cliënten
die wij spreken geven aan het daar moeilijk mee te hebben. Daarom hebben we een artikel geschreven over hoe
om te gaan met het verliesgevoel.  

Soort verlies

Het gevoel dat verschillende cliënten op nu in de Coronatijd ervaren is een meervoudig verlies: een verlies op
meer gebieden. Tegelijkertijd is het ook een schokkend verlies, want ze hebben zich er niet op kunnen voorbereiden.
De coronacrisis geeft een beangstigend en oncontroleerbaar gevoel. Hoe je naar dit verlies kijkt, hangt wel af van
wat de dagbesteding, je werk en je contacten voor je betekenen. Hoe belangrijker het voor je is,
hoe meer impact het heeft. Voor sommigen is de dagbesteding of het zien van familie zo belangrijk,
dat het hen tot in de kern raakt. Als begeleider zie je dat doordat iemand verdriet laat merken,
er over praat, maar soms is het te zien in rusteloosheid, prikkelbaarheid, spierspanningen, ademhaling, hartkloppingen,
nachtmerries of angst. De impact van dit verlies hangt ook af van iemands vermogens om zijn gevoelens te uiten,
zich aan te kunnen passen, zin te kunnen zien in de maatregelen, of iemand net zelf in een moeilijke periode in
zijn/haar leven zit en of eerdere verliezen wel of niet voldoende verwerkt zijn.

Het is herkenbaar voor rouwprocessen dat een bepaalde situatie iemand weer terug kan brengen bij het gemis van iemand
die overleden is: een oplevingsreactie van het verlies. Bijvoorbeeld bij een gebeurtenis waar de gestorvene
niet meer bij kan zijn zoals een feestdag, of een gebeurtenis zoals de coronamaatregelen en angst waarbij je weer
verlangt naar de steun en knuffels die diegene altijd gaf.

Nu op dit moment tijdens de coronamaatregelen iemand verliezen geeft een extra moeilijkheid. Er mogen minder mensen bij elkaar komen bij de uitvaart en het kan in enkele situaties zijn dat lijfelijk afscheid nemen niet mogelijk is.

Steun bieden

Of het verliesgevoel dat bij iemand opkomt nu het meervoudige verlies is, een actueel overlijden of een opleving van een eerder overlijden, het belangrijkste is altijd om nabijheid te tonen. Luister naar iemand, neem diegene zijn verdriet serieus, bied troost.

Ten tweede is het belangrijk om het gevoel te normaliseren. Uit te leggen waarom dat gemis nu zo sterk op komt. In beangstigende tijden kan informatie en kennis ons helpen om wat we voelen te verklaren en te ordenen. Dan heb je er weer wat grip op.

Daarnaast kun je de cliënt helpen het emotionele brein tot rust te brengen. Dit kan door relaxatie- of mindfulnessoefeningen. Of door juist het rationele brein aan te spreken door bijvoorbeeld te puzzelen. Maar ook door dingen te gaan doen, in de tuin te werken, in de natuur te wandelen of een kast op te ruimen om ruimte in het hoofd te scheppen. Dit kan zelfs structureel in het dagprogramma gezet worden, zodat dat ontspanningsmoment elke dag plaatsvindt. Zie https://samenvoorzin.nl/in-balans/ voor een aantal van dit soort oefeningen.

Erg belangrijk is om na te denken over alternatieven die gelijk zijn aan datgene wat nu gemist wordt. Dus als diegene zijn vrienden of familie mist, hem/haar te laten nadenken hoe hij/zij nu wel contact kan houden. Of als iemand de sport of hobby mist, hoe kan hij/zij nu iets soortgelijks doen? Als iemand zijn gevoel van eigenwaarde mist, waarin kan diegene nu ervaren er toe te doen?

Als iemand blijft piekeren of veel lichamelijke klachten krijgt, is het handig om in samenwerking met een gedragsdeskundige een stressreductiemethode in te zetten. Denk hierbij aan een vorm van fysieke of emotionele ontlading, zoals het gooien van een stressballetje tegen een muur. Of dat je met de cliënt gedachten opspoort die niet realistisch en niet helpend zijn en een helpende gedachte aanbiedt.

Als iemand gelovig is, help diegene dan om tijdens momenten van verliesgevoel met zijn/haar geloof bezig te kunnen zijn. Zet de geloofsactiviteiten als een dienst online kijken, bidden, lezen, e.d. ook in zijn/haar dagprogramma. Zie https://samenvoorzin.nl/event/online-activiteiten/ een lijst van websites waar diensten van verschillende geloofsgemeenschappen online te volgen zijn.

Bedenk alternatieven voor afscheid nemen en uitvaart. Bijvoorbeeld afscheid van elkaar nemen via beeldbellen, een tekening/kaart maken of een brief schrijven. Bij de uitvaart geldt hetzelfde: met de familie of de uitvaartondernemer kijken hoe iemand toch een bijdrage kan leveren aan de uitvaart. Bijvoorbeeld door de kist uit te zwaaien, degenen die er graag bij hadden willen zijn allemaal een bloem met een kaartje mee te laten geven aan de begrafenisondernemer om die op de lege stoelen te leggen tijdens de uitvaart, een livestream van de uitvaart te vragen, enz. Ook kan nagedacht worden hoe er op de woning of op de kamer van de cliënt een gedenkplekje gemaakt kan worden. Een handreiking hierover staat op onze website https://samenvoorzin.nl/media/#1497621988653-bc585481-7ae3. Ook kun je er bijpassende picto’s vinden en twee uitgewerkte herdenkingsbijeenkomsten om zelf op de woning uit te kunnen voeren.

Tenslotte is het fijn om iemand aanmoediging te geven. Aan te geven dat je vertrouwen hebt in dat het diegene gaat lukken om met de maatregelen of de situatie om te gaan. Het is steunend als je iemand helpt bij het vormen van een nieuwe kijk op de situatie. Samen antwoorden op de vragen bedenken. Dat brengt orde in de chaos en zorgt ervoor dat iemand weer vrede met zijn/haar situatie krijgt.

Samen voor Zin, 2020.

Bronnen: Mönnink, H., de, Verlieskunde, methodisch kompas voor de beroepspraktijk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten, zevende druk, 2017. En https://m.johanmaes.co/ROUW–IN-CORONA-TIJDEN.html